1) Yangın Algılama ve İhbar Sistemleri
Bina ve endüstriyel yapıların, yangına karşı korunmasında, ilk ve en önemli sistemlerden biri yangın algılama sistemleridir. Yangın algılama sistemleri, saha elemanlarının yangını en erken seviyede algılayıp ihbar vermesi vasıtası ile yangına çabuk müdahale imkanı sağlar, mal ve can güvenliğini arttırır.
Yangın algılama sistemleri ikiye ayrılmaktadır; Konvansiyopnel ve Adresli Sistemler.
A.1. Konvansiyonel Sistemler
Zon bazında algılama yapılır. Dedektörler ve butonlar tekbir hat üzerine bağlanır. Uygulamada bir zona 20-25 adet eleman bağlanabilir. Bir binanın her katı bir zon olarak projelendirilir vesadece o katta yangın olduğu izlenebilir.
B.2. Adresli Sistemler
Nokta - adres bazında algılama yapılır. Dedektör ve butonlar tek bir "Loop" - "Çevrim" üzerine bağlanır. Kablolama; kontrol panelinden çıkar, saha elemanlarına tek tek paralel bağlanır ve en son noktadaki saha elemanından kontrol paneline geri döner. Buna loop diyoruz. Uygulamada bir loop üzerine 128 adet eleman bağlanabilir. Bir bina olduğu gibi tek bir loop üzerinden kontrol edilebilir. Kablodan ve işçilikten tasarruf sağlanır. Loop üzerine bağlanan bütün dedektör, buton ve modül gibi saha elemanlarının her birirnin bir adresi vardır ve kontrol panelinden izlenir ve gerektiğinde kontrol paneli arıza durumunu bildirir.
2.1- Analog Adresli Teslimler
Analog sistemlerde tüm ölçümler saha elemanları tarafından; tüm veri toplama, değerlendirme, depolama ve kontrol, kontrol paneli tarafından yapılmaktadır. Dedektörler, ortamdaki duman seviyesi, kirlilik gibi verileri kontrol paneline gösterir. Kontrol paneli, alarm ve arıza gibi uyarıları, dedektörlerin seviye kontrollerini yapar.
2.2- İnteraktif Adresli sistemler
Her bir dedektör , bulunduğu mahalin özelliğine göre, özel parametrelerle programlanır. Analog Adresli ve diğer Intelligent Adresli sistemlerden en önemli farkı, detektörlere programlanan interaktif algoritmik tabanlı parametrelerdir. Sistem her yangın sensöründen gelen bilgiyi değerlendirir ve bu bilgiden öğrenme yeteğine sahiptir. Bu basit olarak, bir sensör kirlenmeye başladığında veya kirli bir ortamda bulunduğunda otomatik olarak alarm eşik seviyesini arka plandaki seviyesine göre kompanze etmektedir.(Eşik kompanzasyonu).
Daha Karmaşık İnteraktif sistem fonksiyonları, gerçek yangın hadisesi ve yangın olmayan durumları birbirinden çok kolay ayırt edebilmekle birlikte, olası çevresel etkileri filtreler ve sıcaklıktan oluşabilcek değişim etkilerine göre hassasiyetini artırabilir. Sensörler ve İnteraktif karar verme mekanizması arasındaki kararlılığın net sonucu, yüksek performans, yanlış alarmlara bağışıklık ve daha hassas yangın algılama olarak karşımıza çıkar.
2) FM 200 Gazlı Söndürme Sistemleri
FM 200 sistem tasarımı ülkemizde de zorunlu olarak kabul edilen ISO14520 standartlarına göre dizayn edilmektedir. %30 emniyet faktörü dahil A sınıfı yüzey yangınları için FM 200 konsantrasyonu %7.9 kabul edilmektedir. Diğer dizayn değişiklikler için en son tarihli ISO14520 standartları esas alınır. Yüksek A sınıfı kabul edilen kablo yoğunluğu yüksek ve/ veya enerji tüketimi skW üzerinde olan ortamlar için FM 200 konsantrasyonu %8.5 kabul edilir. Bu da nerdeyse tüm küçük, orta ve büyük çaplı tüm Bilgi İşlem Odaları ve Merkezlerini kapsamaktadır.
Tipik Kullanım Alanları:
- Bilgisayar odaları & yükseltilmiş döşeme atları
- Müzeler, sanat galerileri, kütüphaneler
- Proses kontrol odaları
- Telekomünikasyon tesisleri
- Kasalar ve arşivler
- Tarihi binalar
- Laboratuvarlar
3) Karbondioksitli Gazlı Söndürme Sistemleri
Gazlı söndürme sistemlerinde kullanılan en eski ve en yaygın gazdır. Lokal Uygulamalarda kullanılan tek gazdır ve özellikle kimyasalların bulunduğu mahallerde en etkin çözüm olarak kullanılmaktadır. Soğuma etkisinden dolayı narin elektirikli ve elektronik cihazların bulunduğu mahallerde, ayrıca boğma etkisinden dolayı insanlı mahallelerde kullanılması sakıncalıdır. C02 gazı, söndürme yapılan ortamdaki bağıl oksijen. yoğunluğunu , yangının sürmesi için gereken oksijen yoğunluğu seviyesinin altına düşürerek yangınları söndürmektedir .
Karbondioksit; Renksiz, kokusuz, elektirik iletkenliği olmayan, yangın söndürmek için uygun bir inert gazdır.
Tipik Uygulama Alanları
- Lokal Uygulamalar
- Toplam hacim uygulamaları
- Güç aktarım odaları
- Jeneratör güç setleri
- Motor Odaları
- Kayıt Odaları
- Bilgisayar Odaları
- Yanıcı sıvı depolama alanları
- Boyama kabinleri
- Arşivler
- Basımevleri
- Endüstriyel fırınlar
4) Pano İçi Gazlı Söndürme Sistemleri
Pano İçi söndürme sistemleri adından da anlaşılabeceği gibi genellikle elektrik panoları ve benzeri küçük hacimde kullanılır. Bu sistemler direkt ve indirekt olmak üzere ikiye ayrılırlar. Söndürücü olarak kullanılan gaz her ikisinde de HFC 236 fa olmasıyla birlikte farkındalığı söndürücü hattın tubing ya da boru ile çekilmesi ile oluşturabilir. Bu sistemde kullanılan tüplerin kapasitesi; 1kg, 2kg, 4kg, 6kg, ve 12kg’dir
Silindirler içerisinde geleneksel söndürme ajanları (su veya kuru tozlu) kullanabilceği gibi, özellikle HFC227ea ve HFC125 söndürme gazları tam olarak etkili söndürme sağlar. Bu gazlar kokusuz, renksiz, artık madde bırakmayan, yalıtkan ve malzeme zarar vermeyen gazlardır.
Sistem doğrudan ya da dolaylı uygulama olarak ikiye ayrılır. Dolaylı uygulamada, sistemi aktive edecek ısıya duyarlı hortum (tubing), vasıtasıyla algılama yapılır ve pano içerisine uygulanan borulama ile gaz pano içerisine gönderilir. Doğrudan uygulamada ise gaz tubing’in yangını ilk algılandığı noktadan doğruca boşalarak yangının ilk başladığı yerden müdahele ederek yangını söndürür. Borulamaya gerek yoktur.
5) Davlumbaz Söndürme Sistemleri
Günümüz mutfak sistemleri, ortamda bulunan yanıcı yağlar ve yüksek miktarda ısı sebebiyle , sürekli olarak yangın riski barınmaktadır. Havalandırma sisteminin çalışmasıyla ortamdan uzaklaştıran buharın içerdiği yağ, davlumbazda, filtrede ve havalandırma kanallarında birikir. Elektrik ve gaz hatları bölgenin yangın riskini artırır ve yangın durumunda bu hatların kesilmesi gerekir. Dizayn ve kurulumunu yaptığımız otomatik davlumbaz altı söndürme sistemi ile , tüm farklı risk alanlarını korunur ve tüm yan fonksiyonlar yerine getirir.
6) NOVEC 1230 Gazlı Söndürme Sistemi
Novec 1230 söndürme sistemleri özel tehlike sınıfları için ideal ; yüksel değerli ekipmanların ve elektronik sistemlerin çalışmasının kesintiye uğratılmayacağı, insanların bulunduğu ve aynı zamanda yangın güvenliğinin çok önemli olduğu yerlerde genel olarak kullanılmaktadır.
Sistem Özellikleri
Ozon tabakasını delme katsayısı (ODP) 0’dır. Sadece beş günlük atmosferik ömre sahip ve sera etkisi katsayısı (GWP) 1’dir. UL 2166 test protokolüne göre Novec 1230 için A sınıfı yangın söndürme konsantrasyonu %3,5’dir. Halon 1301 ile aynı konsantrasyona sahip olan tek alternatif olma özelliği ile Halon 1301 sistemlerinin güncellenmesi için Novec 1230 yerini almıştır.
Yalıtkan özelliğinin bulunmaması ve hızla gaz fazına geçmesi yle , elektrik ve elektronik ekipmanlarının söndürülmesinde çok etkilidir.
Sistemin Kullanım Alanları
Bu ürün özel tehlike sınıfları için ideal ; yüksek değerli ekipmanlarının ve elektronik sistemlerinin çalışmasının kesintiye uğratılmayacağı , insanların bulunduğu ve aynı zamanda yangın güvenliğinin çok önemli olduğu yerlerde genel olarak kullanılmaktadır.
- Tipik uygulamalara örnek olarak;
- Bilgi işlem merkezleri
- Server odaları
- Haberleşme Merkezleri
- Elektronik kontrol ve işlem odaları
- Denizcilikte pompa ve yardımcı ekipman odaları
- Makine daireleri vb. alanlar gösterilebilir.
7) Köpüklü Yangın Söndürme Sistemleri
Söndürücü köpük , bir köpük tankı içerisinde ve saf halde depolanmaktadır. Sprinkler sistemlerindeki, gibi ıslak , deluge ve preaction olarak sistem çalışabilir. Köpük tanktan çıkınca bir karıştırıcı vasıtasıyla su ile , belli bir oranda karıştırılır.
Boşaltma aracı olarak uygulamasına göre değişen , kopuk monitörleri veya köpük jenatörleri kullanılır.
Özellikle (B), sınıfı yangınlarda en iyi çözümlerden biri olan köpüklü sistemlerinin kullanım alanlarına ait örnekler aşağıda sunulmuştur.
- Akaryakıt, yanıcı parlayıcı kimyasal madde tankları ve taşma havuzları
- Yanıcı parlayıcı kimyasal madde depoları
- Uçak Hangarları
- Yakıt dolum istasyonları
- Yanıcı parlayıcı madde imalat alanları, proses hatları
- Orman Yangın Savunması (Uçak ve araç)
- Deniz sektöründe kimyasal madde tankerleri, kargo tankları
- Tersane,havuz, rıhtım, iskele ve marinalarda
- Kurtarma ramörkörlerinde, yangın savunma gemilerinde, tankerlerde
- Rafinerilerde tüm üretim sahalarında
- Helikopter iniş platformlarında(Heliped)
- Havaalanı bakım tesislerinde
- İlaç,kimya,boya,gıda,lastik,baskı ve plastik sanayi tesislerinde
- Askeri maksatlı açık ve kapalı depolar, dolum tesislerinde
- Parlayıcı sıvı stoklayan tanklara yüzey altı köpük
- Parlayıcı sıvı stoklayan tanklara köpük odası
- Adresli duman dedektörleri
- Adresli ısı dedektörü
- Adresli multi sensör
- Bina içindeki parlayıcı ve alevli yanabilcek malzeme yangınlarının algılanmasında kullanılır.
- Uçak hangarları, yükleme alanları,özel depo alanları için köpük sprinkleri ve köpük jeneratörü uygulamaları.
- Köpük monitörleri , mobil köpük üniteleri uygulamaları.
8) Sprinkler Sistemi
Islak Sistem: Söndürme aracı olarak, sprinker kullanılmaktadır. Sistemde sürekli basınçlı su bulunmaktadır. Yangın anında sprinklerin ucunda cam tüp patlayarak , suyun borularından , sprinkler vasıtası ile ortama boşalması sağlanır. Yapılan araştırmalara göre , bugüne kadar çıkan yangınlarda en fazla 13-14 adet sprinklerin açtığı ve yangını kontrol altına alındığı gözlemlenmiştir. Sprinklerin yerleştirme mesafeleri, tehlike sınıflarına göre 9-21 m2 arası değişmektedir.
Deluge Sistem: Söndürme aracı olarak açık nozul sprinkler kullanılmaktadır. Su boruların içerisinde su yoktur.Ana vana olarak “DELUGE” vana kullanılır. Basınçlı su baskın vana’nın girişinde mevcuttur. Yangın algılama sisteminden alarm geldiği anda vana tetiklenir ve suyun borularından geçip ortama boşalması sağlanır.
Preaction Sistem: Söndürme aracı olarak sprinkler kullanılmaktadır.Su borularının içerisinde su yoktur.Ana vana olarak “PRE-ACTION” vana kullanılır. Basınçlı su, deluge sistem de olduğu gibi, vananın girişinde mevcuttur. Sistem iki adet tetikleme bekler.Eğer yangın dedektörlerinden bir alarm gelirse, vana tetiklenir ve susprinklere kadar gelir. Sprinkler patlamadıkça su ortama boşalmaz . Aynı seneryo ilk olarak sprinklerin patlaması açıldığında da geçerlidir. Bu sefer yangın dedektöründen alarm gelmedikçe vana tetiklenmez ve ortama su boşalmaz.
Islak Borulu Sprinkler Sistemleri:
Islak borulu sprinkler sisteklerinde, otomatik sprinkler bir su kaynağına bağlı bulunan ve içinde su bulunan boru sistemlerine tespit edilmiştir. Bu sistemlerde yangın sebebiyle oluşan ısının etkisiyle sprinkler açılır ve hemen suyun yanan maddelerin üzerine boşalmaya başlamasını sağlarlar.
Sisteme bağlı herhangi bir sprinkleri yangından oluşan ısının etkisi harakete geçirerek suyun akışını sağlar. Serbest kalan su jeti sprinklerdeki yansıtıcıyı çarparak dağılır ve yangın mahalline düzgün bir yağmurlama şeklinde boşalması sağlanır. Kullanım alanındaki şartlara bağlı olarak,sprinkler 40C ile 350C arasında belirlenen bir sıcaklık değerinde aktif hale geçmek için dizayn edilirler.
Sprinklerin çoğu yaklaşık olarak dakikada 70 ile 100 litre arasında suyun yangın mahalline boşalmasını sağlarlar. Bununla birlikte bazı özel uygulamalar için kullanılan sprinklerde boşalan su miktarı dakikada 400 litre’ye çıkabilmektedir.
Islak borulu sprinkler sistemlerinde boru şebekesi su ile dolu bulunduğu için ortam sıcaklığı 4cC den fazla olan mahallelerde kullanılmalıdır. Eğer mahallin küçük bir kısmı düşük sıcaklıklara maruz ise bu kısımlarda esas boru şebekesine ek bir kapalı devre oluşturuarak, bu kısımdaki boruların içini antifrizli solüsyon ile doldurulması mümkündür.
Kuru Borulu Sprinkler Sistemleri
Kuru borulu sistemlerde boru şebekesi su yerine, su kaynağı ve boru şebekesi arasındaki valfi kapalı tutacak düzeyde basınçlı hava ya da nitrojen gazı ile doldurulur.
Hava basıncı şebeke girişine yerleştirilen bir araç ile otomatik olarak kabul edilir . Yangından açığa çıkan ısı herhangi bir sprinkeri aktif duruma getirdiğinde , boru şebekesinde ki basınç hızla düşmüştür.
Bu basınç azalması kuru boru şebekesi girişindeki valfin açılmasına neden olacak böylece borular su ile dolacak ve açık bulunan spriklerinden su yangın mahalline boşalacaktır. Kuru borulu sprinkler sistemleri, ıslak borulu sistemlerin kullanılmadığı düşük sıcaklıktaki mahallerde kulanılabilir.
Ancak kuru boru sisteminin girişindeki valf kısmı ısıtılan mahallere konulabilir.
Deluge Sprinkler Sistemleri
Deluge sprinkler sistemlerinin yapısı ıslak ve kuru borulu sistemlere benzer fakat bu sistemlerden başlıca iki yönden farklıdır.
a)Standart sprinklerler kullanılır, fakat hepsi açıktır. Sprinkleri harekete geçiren elemanı içermezler, bu nedenle boru şebekesi girişindeki kontrol valfi açıldığında su bütün sprinklerden yangın mahalline boşalır ve mahal su ile boğulur.
b) Kontrol valfi normal olarak kapalı tutulur. Valf ayrı bir yangın algıma sistemi vasıtasıyla harekete geçerek açılır. Deluge sistemler hızlı bir şekilde genişleyen yangınların kontrol altına alınmasında kısa sürede bol miktarda suyun gereksinim duyulduğu mahallerde kulanırlar.
Preaciton Sprinkler Sistemleri
Bu sistemler deluge sistemlere benzerler, fakat bu sistemdeki sprinkler eriyebilen birleşme elemanı ya da cam ampul vasıtasıyla kapalıdırlar.
Deluge sistemlerdeki kontrol valfi burada ön hareket valfi vazifesi görür.
Yangın algılama sisteminin harekete geçmesiyle ön hareket valfi açılır ve boru şebekesi su ile dolar, sistem ıslak borulu sprinkler sistemi haline dönüşür.
9) Hidrant Sistemleri
Yangın hidrantı, itfayenin yangına müdahele esnasında bağlantı yapması için bırakılan ağızlara denir. Yangın esnasında bina dışına belirli aralıklarla yerleştirilen hidrantlarla itfaye araçlarına su takviyesi yapılır veya direk hortum da bağlanılarak yangına da müdalede edilebilir. Hidrant hatlarının bağlantıları şehir suyu şebekesinden veya büyük işletmelerde yangın pompasından beslenir. Yangın esnasında itifaye araçlarının kolaylıkla ulaşabilceği ve bağlantı yapabilceği noktalara konulmalıdır. Normal şartlarda korunan binalara uzaklıkları ortalama 5 ile 15 m kadar uzağa yerleştirilir.
Yangın hidrantlarının anma çapları 80, 100 ve 150 mm olarak mevcuttur. Yangın hidrantları çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, orta riskli bölgelerde 125 m , az riskli bölgelerde 150 m aralıklarla konulabilmelidir.
Yangın hidrantları yeraltı ve yerüstü olarak üretilir.
